4 soru 4 cevap: Rusya ve İran arasında neler oluyor?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden sonra nadir gerçekleştirdiği yurt dışı seyahatlerinden birine çıktı ve önceki gün Tahran'da İranlı liderlerle temaslarda bulundu.

Putin'in Tahran ziyaretinde ana konu Suriye'ydi ancak Batı bu ziyareti Rusya-İran yakınlaşması açısından da ele alıyor. Çünkü Avrupa ve ABD'den çeşitli yaptırımlara maruz kalan iki ülkenin kurması muhtemel ortaklık bütün coğrafyayı yakından ilgilendiriyor. Peki iki ülke arasında neler oluyor?

1 ) İRAN, UKRAYNA SAVAŞINDA RUSYA'YA YARDIM EDEBİLİR Mİ?

ABD'li yetkililer, İran'ın Rusya'ya yüzlerce insansız hava aracı (İHA) ve drone tedarik edebilmek için hazırlandığını iddia ediyor. Söz konusu araçların silah ateşleme kabiliyetine sahip olduğu da iddialar arasında yer alıyor ama iki ülke de bu bilgiyi henüz doğrulamış değil. 

Londra merkezli savunma ve güvenlik araştırmaları yürüten Royal United Services Institute'den savaş uzmanı Jack Watling, böyle bir durumda İran'dan temin edilebilecek drone'ların Rusya'ya özellikle keşif açısından çok faydasının dokunacağını belirtti.

Watling, İHA tedarikinin yanı sıra, İran'ın Rusya'ya Batı yaptırımlarından kurtulması meselesinde de yardımcı olabileceğini aktardı. Watling'e göre, silah sistemleri üretimi konusunda muhtemel bir işbirliği, Batı'nın tedarik zincirlerine görece az bağımlı.

2) RUSYA YAPTIRIMLAR MESELESİNDE İRAN'DAN NE ÖĞRENEBİLİR?

İran, tartışmalı nükleer programından dolayı uzun yıllardır kendisini Batı yaptırımlarına karşı savunduğu için yaptırımlar konusunda oldukça tecrübeli. Watling yaptırımlara ilişkin yorumunda ise, “Ruslar İran'ı, bu meselede hayli tecrübeli olarak görüyor ve İran'ın Batı yaptırımlarını atlatabilmek için değerli bir ortak olabileceğini düşünüyor” dedi.

Berlin merkezli Alman Uluslararası İlişkiler ve Güvenlik Enstitüsü'nden (SWP) Janis Kluge, İran ve Rusya'nın Batı teknolojisi ve sermayesine tam erişiminin mevcut olmadığını vurguladı.

Rusya'nın halihazırda Tahran'ın en büyük buğday tedarikçisi olduğunun altını çizen Kluge, “Rusya'nın İran'dan öğrenebileceği bazı dersler olabilir. Karşılığında ise, Rusya İran'a askeri mühimmat ve muhtemel hammadde veya tahıl sunabilir” diye konuştu.

Kluge, Rus bankalarının uluslararası SWIFT ödeme sistemlerinden çıkarılmasından ötürü Moskova'nın İran bankalarının da dahil olduğu bir alternatif geliştirdiğini sözlerine ekledi.

Öte yandan İran, Çin, Hindistan ile Latin Amerika, Arap ve Afrika ülkelerinin dahil olduğu büyük bir grubun parçası. Bu durum, Rusya'ya iddialarını kanıtlama açısından güçlü bağlar kurma fırsatları da yaratabilir.

3) RUSYA VE İRAN ENERJİ İŞBİRLİĞİNİ NASIL YAPACAK?

İki ülkenin enerji işbirliği konusu hassas dengeler gerektiren bir mesele. İki ülke de petrol ve doğal gaz üreticisi. Aralarındaki rekabet de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ile iyice kızışmış durumda. Çünkü Rusya, petrol ihracatının büyük bir kısmını Çin ve Hindistan yönünde değiştirdi.

Siyasi risk danışmanlığı hizmetleri veren Eurasia Group'un başkan yardımcısı Henry Rome, savaşın Rusya-İran ilişkilerini ekonomik açıdan ciddi şekilde zedelediğine işaret etti. Rome, Moskova'nın emtia piyasasında İran'ın payını aldığını aktardı.

Putin'in ziyareti sırasında, İran Ulusal Petrol Şirketi (NIOC) ile Rus Gazprom arasında yaklaşık 40 milyar değerinde mutabakat anlaşması imzalandı. Anlaşmayla, Gazprom NIOC'e iki doğal gaz ve altı petrol yatağı geliştirme konusunda yardım edecek. 

4) İRAN'IN NÜKLEER GÖRÜŞMELERİNDE BİR DEĞİŞİKLİK OLACAK MI?

Ukrayna savaşı, Moskova'nın 2015'te imzalanan İran nükleer anlaşmasındaki duruşunu değiştirdi. Anlaşmaya dönülmesi için görüşmeler başlatılmasından bu yana 11 ay geçti. Bu süre içinde İran'a nükleer programı konusunda uygulanan engeller kaldırılmıştı ve Mart ayında görüşmelerde son aşamaya gelinmişti. Fakat Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası, Moskova'yı hedef alan yaptırımların İran'la ticaretine etki etmeyeceğine dair Washington'dan yazılı güvence istemesi meseleyi tekrar karıştırdı. Rusya, İran baskısıyla hızla geri adım atsa da müzakerelerdeki diplomatik ivme kayboldu ve çeşitli gerekçelerden ötürü görüşmeler o zamandan beri askıda. Anlaşmaya geri dönülüp dönülmeyeceği ise, Putin ile İranlı liderlerin uzlaşmasının bir ölçütü olacak.

*Yukarıdaki derlemede yer alan bilgilerin önemli bir bölümü Reuters'ta 'What Putin wants from Iran and why Tehran might be cautious' başlığı ile yer alan analizden alınmıştır.

Kaynak: Web Özel