20 sene sonra... İşgalden sonra Irak'ta ve ABD'de ne değişti?

ABD'nin Irak'ı işgalinin üzerinden bugün tam 20 sene geçti. George W. Bush'un Irak'ın kitle imha silahına sahip olduğu iddiasıyla başlattığı işgalden sonra Saddam Hüseyin devrildi ama Irak istikrara hala kavuşmadı. 20 sene geçmesine rağmen savaşın ülkedeki izleri çok derin.

Dönemin ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld, 14 Kasım 2002'de verdiği bir demeçte, 1990'daki Körfez Savaşı'nın 'sahada 5 günde' bittiğini belirterek, “Ancak bugün Irak'ta güç kullanılırsa savaşın 5 günde, 5 haftada ya da 5 ayda bitebileceğini söyleyemem ama kesinlikle bundan uzun sürmez” demişti. 20 Mart 2003'te ABD'nin uluslararası koalisyonun desteğiyle başlattığı işgal yaklaşık 9 yıl sürdü...

İşgalin öncesinde ABD, Irak'ın kitle imha silahı bulundurduğu konusunda ısrarcıydı, BM'den de büyük bir heyet, zamanla yarışıyor ve tek bir soruya cevap arıyordu: Saddam Hüseyin, ABD'nin iddia ettiği gibi yasak silah programları yürütüyor muydu?

Aylar süren soruşturmalardan sonra, BM heyetleri, ABD'nin Irak hükümetinin nükleer, kimyasal veya biyolojik silah geliştirdiğine dair iddialarını destekleyecek hiçbir kanıt ortaya çıkaramadı.

1 MART TEZKERESİ

20 Mart'tan önce, 1 Mart'ta TBMM'de tezkere oylaması yapıldı. Tezkerede, en fazla 62 bin yabancı askeri personelin 6 ay süreyle Türkiye'de bulunması öngörülüyordu. Tezkere TBMM'de reddedildi ve tezkerenin reddi o dönem Bush yönetiminde bir hayal kırıklığı yarattı.

Irak, bir iç savaş ve bir işgalin yarattığı kaostan dolayı hala tam toparlanabilmiş değil. Çatışmalar yerini siyasi çekişmelere bıraktı ve Irak hiçbir zaman tam bir istikrara kavuşamadı. Ülkede, savaşta yakınını kaybetmemiş bir kişiyi bile bulmak zor.

ABD'nin ünlü okullarından Brown Üniversitesi'nin savaşın sonuçlarına dair yaptığı bir araştırmaya göre; ülkede savaş ve sonrası saldırılara bağlı olarak 200 bin sivil hayatını kaybetti. 4 milyondan fazla Iraklı yerinden edildi. Irak ordusundan ve emniyet güçlerinden en az 45 bin kişi yaşamını yitirdi. Ayrıca 35 bin Iraklı direnişçi hayatını kaybetti, on binlercesi de hayatlarını değiştirecek şekilde yaralandı.

ABD tarafında ise, 4 bin 600 asker ve 3 bin 650 sözleşmeli personel Irak'ta yaşamını yitirdi.  Irak'ın çeşitli noktalarında halihazırda koalisyon gücü çerçevesinde 2 bin 500 Amerikan askeri mevcut.

IRAK ŞU AN NE DURUMDA?

İstanbul Gelişim Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Ortadoğu, Avrasya ve Asya-Pasifik Araştırmaları Platformu (ODAP) Direktörü Dr. Ali Semin, Irak'ın birçok bölgesinde hala terör sorunu mevcut olduğunu belirtiyor ve ekliyor:

“20 yılda yolsuzluk 400 milyar dolara ulaştı. İşsizlik yüzde 30'u buldu. Devlet kurumlarına güven azaldı. Irak bugün 'zengin bir ülke, fakir bir vatandaş' konumunda. Mezhep kavgaları, etnik çatışmalar yaşanıyor.”

“Özellikle 'Saddam'sız Irak'a nasıl bir demokrasi geldi?' diye sormak daha doğru olur” diyen Semin, Irak'ın istikrara kavuşamamasındaki temel sebeplerden birinin işgalden sonra ABD ve uluslararası koalisyonun Irak'taki bütün devlet kurumlarını tamamen yok etmesi olduğunu kaydediyor.

Semin, özellikle güvenlik ve istihbarat birimlerinin tamamen sıfırlandığının altını çizerek, ulusal bir ordudan tamamen mezhep ve etnik yapılı bir güvenlik anlayışına geçildiğini aktarıyor.

Ülkenin yaklaşık yarısına tekabül eden 45 milyonluk bir nüfus 2000'den sonra dünyaya geldi, o nedenle Saddam Hüseyin yönetimi altında yaşamı tecrübe etmediler.

ABD'DE ARTIK DENİZ AŞIRI OPERASYONLARA NASIL BAKILIYOR?

“Irak'ta Saddam döneminde düşman bir taneydi ama şimdi düşmanın kaç tane olduğunu bilmiyorlar” değerlendirmesini yapan Semin, Irak işgalinin ABD'nin denizaşırı operasyonlara bakış açısını nasıl değiştirdiğini ise şu ifadelerle açıklıyor:

“İşgal sonrasında ABD'nin çok ciddi anlamda denizaşırı operasyonlara yöneldiğini söyleyebilirim. ABD, Irak'ı ve Afganistan'ı işgal ettikten sonra 'dünya düzeni' dediği yeni bir stratejiyle ortaya çıktı.”

ABD'nin Irak'tan askerlerini çekmesi konusu işgalin başladığı 2003 yılından bu yana ülkenin içinde de dile getiriliyordu. Özellikle Vietnam Savaşı ile özdeşleşen 'Bring the Boys Home (Çocukları Eve Getirin)' sloganı, 2003'ten sonra da dillendirilmeye başlandı. Bir önceki Başkan Trump'ın seçim söylemlerinden biri de buydu.

ABD, Suriye'deki kuvvetlerinin varlığını da son yıllarda azaltırken resmi olarak 20 Mart 2020 ve 9 Aralık 2021 arası Irak'tan çekilme tamamlandı, ülkedeki savaş gücü sona erdirildi, kuvvetler minimize edildi. ABD önceki yaz aylarında Afganistan'da çekilmişti. Ancak Irak yönetiminden bazı isimler şu an ülkenin içinde bulunduğu durumdan dolayı Amerikan askerlerinin bir süre daha Irak'ta kalması gerektiğini düşünüyor.

Ek kaynaklar: Reuters, The New York Times, The Guardian

Kaynak: Web Özel