Otizm nedir? Nasıl anlaşılır? Tedavisi var mıdır?

Aslında tam adı otizm spektrum bozukluğu olan otizm genellikle 0-3 yaş arasında oluşan ve çocukların sözel ve duygusal olarak çevresiyle bildiğimiz şekliyle ilişki kuramadığı bir gelişim bozukluğu olarak tanımlanıyor.

Her ne kadar nedeni tam olarak bilinemese de genetik faktörlerin otizmin oluşumunda etken rol oynadığına inanılıyor. Halen dünyada üzerinde en çok araştırma gerçekleştirilen konulardan biri olan otizm spektrum bozukluğu yaşayan kişilerin, yüzde 70'inde zeka geriliği, yüzde 10'unda ise ileri zeka görülebildiği belirtiliyor.

Erkek çocuklarda görülme oranı kız çocuklara göre çok daha fazla olan otizm, beraberinde hiperaktiflik, dikkat dağınıklığı, duygusal durum bozuklukları ve epilepsi gibi rahatsızlıklarla görülebiliyor.

Elbette otizm spektrum bozukluğunda bir çocuğa otizmli tanısını en erken yaşlarda koyabilmek çocuğun ilerleyen dönemde sosyal hayatını ve gündelik hayatla entegrasyonunu sağlamada kritik bir rol oynuyor.

Peki çocuğunuz otizmli olup olmadığını nasıl anlayabilirsiniz? Elbette bazı testlerle kesin olarak bu durum tespit edilebiliyor. Fakat şüphelenmek açısından genellikle bazı belirtilerin birçoğunun aynı anda çocukta görülmesi durumu bu testlere müracaat etmeniz gerektiğini gösterebilir.

OTİZMİN BELİRTİLERİ (NASIL ANLAŞILIR?)

Belirtilere geçmeden önce çok önemli bir dipnotu başta vermek gerekiyor: Otizmli çocukların bu belirtilerin ya hepsini ya da çoğunu aynı anda gösteriyor olması gerekiyor. Bu belirtilerin bir iki tanesine sahip bir çocuğa otizmli tanısı konması pek doğru bulunmuyor.

Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar;

Göz teması kurmazlar veya sınırlı şekilde kurarlar, gözlerin diyalog anında genellikle başka odağa kaymıştır

Adıyla çağırdığınızda herhangi bir tepki vermezler, duymamazdan gelebilirler, kendisine gösterilen ilgiye karşılık vermezler

Fazlasıyla hareketsiz olabilirler veya tam tersine fazla hareketli olabilirler, ki bu beraberinde hiperaktivite bozukluğu belirtisi de olabilir

Çevreleri dikkatlerini çekmez

Fiziksel temastan çoğunlukla hiç hoşlanmazlar, sarılma veya öpme gibi temaslara çok sert tepki gösterebilirler

Konuşma geriliği bir dönem baş gösterebilir, daha geç konuşabilirler

Cansız varlıkları insanlarla iletişime tercih ederler

Bir topluluğun içerisindeyken yaşıtları ile diyalog kurmaktan kaçınırlar, ortak oyunlara katılmazlar ve kendilerini bir köşede izole etmeye çalışabilirler

Konuşmayı öğrendiklerinde çoğunluklu aynı kelimeleri tekrar ederler ve konuşmayı bir iletiş aracı olarak kullanmak istemezler

Uygun olmayan cümlelerle konuşup tek düze bir sesle kalıp halinde, tekdüze konuşabilirler

Alakalı veya alakasız her şeye gülme, kıkırdama dikkat çene davranışlardan biridir

Oyuncağın hep aynı yeriyle ilgilenebilir (Örneğin oyuncak bir kamyonun tekerleği, bir oyuncak bebeğin sadece kolu gibi)

Bazı objelere ilişkin takıntıları olabilir

Düzen takıntısına sahiptirler. Düzenlerinin bozulmasına aşırı reaksiyon gösterebilirler

El çırpma, zıplama, kendi etrafında dönme, öne arkaya doğru sallanma, kanat çırpma gibi bazı hareketleri sürekli olarak tekrarlayabilirler

Sürekli aynı oyunu oynamayı tercih ederler

Sosyal bir ortama girdiklerinde hırcınlaşıp saldırganlaşabilirler (Bu otizmin derecesine bağlıdır)

Yeme bozukluğu yaşarlar

Kendilerine zarar verebilirler

Çevrelerindeki eşyalara zarar verebilirler

Acıya ve tehlikeye karşı duyarsızlardır

Esprileri veya imaları algılamazlar, tepki vermezler

Sıradan öğrenim yöntemlerine tepki ve karşılık vermezler

OTİZMİN TEDAVİSİ VAR MIDIR?

Aslında otizmli bir bireyin otizm spekturumundan tedavi ile kurtulması gibi bir durum söz konusu olmuyor. Buna karşılık erken yaşta tespit edilen otizmli bireyler, sosyal ve bireysel açıdan daha doğru bir eğitim ile sosyal hayat içerisinde hiç zorlanmadan uyum içerisinde yaşayabiliyor.

Bu açıdan uygulanacak tedavinin ve verilecek eğitimin her ailenin kendi yapısına uygun olarak planlanması ve uygulanması hayati önem taşıyor. Motor yeteneklerini geliştirecek terapiler, sosyal iletişim becerisini geliştirecek yöntemler, konuşma terapileri yanında eğer otizme eşlik eden depresyon, dikkat dağınıklığı, hiperaktiflik, obsesif kompülsif bozukluk gibi rahatsızlıklar durumunda kullanılıyor.

Zeka geriliği yaşayan bir otizmlinin ömrü boyunca yardıma muhtaç olacağı bir gerçektir. Buna karşılık erken tespitle küçük yaşlardan itibaren yeterli tedavi uygulanan otizm spektrum bozukluğu yaşayan kişilerin, toplumsal hayatta çalışması, hatta kendine kendine rahatlıkla yaşamasının önünde hiçbir engel bulunmuyor.

Üstün zekaya sahip otizmliler ise her ne kadar sosyal becerileri daima sınırlı kalsa da resim, müzik gibi bir çok yetenek alanında üstün seviyelere çıkabiliyor.

OTİZM KONUSUNDA FARKINDALIK YARATAN FİLMLER VE DİZİLER

Otizmle ilgili farkındalığın Türkiye'de bir süredir yapılan yoğun çalışmalar sayesinde giderek arttığı da dikkat çekiyor. En son "Mucize Doktor" ismiyle yayınlanmaya başlayan ve otizmli bir doktorun yaşamını anlatan reyting rekortmeni dizi ile bu farkındalık biraz daha artmaya başladı.

Bunun yanında çok sayıda ödül almış film de bugüne kadar otizm ile ilgili birçok kişinin farkındalığına katkıda bulundu.

Yağmur Adam (Rain Man) - 1988

What's Eating Gilbert Grape - 1993

Forrest Gump - 1994

Silent Fall - 1994

Molly - 1999

Radio - 2003

Mozart and the Whale - 2005

Ben X - 2007

Benim Adım Sam (I am Sam) - 2001

Autism: The Musical - 2007

The Black Balloon - 2008

Chocolate - 2008

The Horse Boy - 2009

Temple Grandin - 2010

Benim adım Han (My Name is Khan) - 2010

Ocean Heaven - 2010

The Story Of Luke - 2012