YHT zamlarının sebebi özel yolcu trenlerine hazırlık mı?

Her ne kadar TCDD tarafından indirim oranlarının değiştirilmesi olarak açıklansa da Yüksek Hızlı Tren fiyatlarına zam olarak kabul edilen yeni fiyat düzenlemesinin sebebi AK Partili ve MHP'li siyasetçilerin de ana gündem maddesi haline geldi. AK Parti'li Meclis Üyesi Orhan Durmuş "Bu zammı içimize sindirmemiz mümkün değil" derke, MHP'li Nurullah Sazak ise TBMM'ye önerge verdi.

Sazak, Bakan Cahit Turhan'a şu soruları yöneltti:

Abonman kartlarına ait indirim oranlarının değişmesi sonucunda yeni fiyatları nedir? 30 günlük abonman fiyatlarına neden yüksek fiyat artışı yapılmıştır? Söz konusu biletlerin indirim oranları neden değiştirilmiştir?

Peki gerçekten YHT abonman fiyatlarına neden bu kadar yüksek oranda zam yapıldı? Son günlerde demiryolu yolcu taşımacılığına ilişkin yaşananlar birlikte değerlendirildiğinde dikkat çekici bir senaryo ön plana çıkıyor: Demiryolu taşımacılığının özel sektöre açılması yönündeki kararnameler ve düzenleme taslaklarının birbiri ardına geldiği bu günlerde mevcut fiyat tarifesiyle özel sektörün yolcu taşımasının karlı olmadığı, bu nedenle de fiyatların özel sektörün kamu ile rekabet edebileceği seviyelere çekilmesi amacıyla zamların yapıldığı iddiası...

Konuyla ilgili en çarpıcı açıklama ise hiç şüphesiz, Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası Ankara Şube Başkanı İsmail Özdemir'den geldi. Haberglobal.com.tr'nin sorularını yanıtlayan Özdemir, yapılan ve yapılacak olan zamların matematiğini gözler önüne serdi. Uzun süredir demiryolu yolcu taşımacılığının özel sektöre açılması için bir düzenleme hazırlığı yapıldığını söyleyen Özdemir, bu düzenleme taslağının tamamlandığını ve görüşe açıldığını söyledi. Fakat mevcut fiyat tarifeleriyle TCDD'nin gelirlerinin giderlerini karşılama oranının yüzde 40 olduğuna dikkat çeken Özdemir, öncelikle bunu yüzde 100'e çekilmesi, daha sonra ise özel sektörün demiryolunda taşımacılık yapmasını karlı hale getirmek için yeni zamların da yapılmasının şaşırtıcı olmayacağını, bu yöntemle özelleştirmenin önünün açıldığını savundu.

İşte Özdemir'in haberglobal.com.tr'ye yaptığı açıklamalar:

"Kamuya ait taşımacılık hizmetleri özelleştirme kapsamına siyasi anlayış gereği zaten alınmıştı. Demiryolları da son zamanlarda bu sürece dahil edildi. 6461 sayılı kanun çıkarılarak demiryolu taşımacılığının özelleştirilmesinin önü açıldı. Böylece TCDD'nin tekel olma özelliği kaldırıldı. Önce TCDD Altapı A.Ş. ve Taşımacılık A.Ş. olarak ikiye ayrıldı. Buna da özelleştiriyoruz diyemiyorlar serbestleştiriyoruz diyorlar. Lojistik yani yük taşımacılığında daha önce özel tren işletmeciliğine dava açmıştık. Danıştay "Demiryolu taşımacılığı tekeldir. Özelleştirilemez" diyerek yürütmeyi durdurmuştu. Fakat 6461 sayılı kanunu çıkartarak TCDD ikiye bölündü. Altyapı tekel olarak kaldı ama TCDD A.Ş. kuruldu. 5 yıllık hizmet sözleşmesi imzalandı. Bu süre doldu. Kamu hizmet yükümlülüğü 2021'de sona erecek. Daha önce lojistik taşımacılığı için yönetmelikler çıkmıştı. Bu doğrultuda halıhazırda artık iki özel şirket yük taşımacılığı yapıyor. Yani yük taşımacılığı özelleştirildi. Sıra şimdi de yolcu taşımacılığına geldi. Yolcu taşımacılığının da yönetmeliğini oluşturdular. Görüş aşamasındalar. Biz görüşümüzü bildirdik. Fakat son sözü yine kurum ve bakanlık söyleyecek. Bu hizmetlerin özelleştirilmesinde ve ticarileştirilmesidir özetle. "

İŞTE YHT FİYATLARINA YAPILAN "ÖZEL SEKTÖR" ZAMMININ MATEMATİĞİ: YÜZDE 40+60+20 

Yapılan zammın ya da TCDD'nin ifadesiyle yapılmış indirimlerin geri alınmasının matematiğini ise İsmail Özdemir şu hesaplamayla açıklıyor: 

TCDD'nin gelirlerinin giderlerini karşılama oranı yüzde 40. Yani yüzde 60 zarar etmektedir. Özel sektör yolcu taşımacılığına gelecekse kar elde etmek için gelecek. Yani kesin olan şu ki; fiyatlara önce bir yüzde 60 zam gelecek. Özel sektörün en azından yüzde 20 kar marjıyla çalışacağı varsayımından hareket edersek önümüzdeki süreçte bu yüzde 20'lik kar marjını da koyarsak üzerine, yolcu taşımacılığı fiyatlarına en az yüzde 80 zam gelecek. Kurum yasal mevzuatlarını da hazırlatarak yolcu taşımacılığını adım adım özelleştirmeye götürüyor.

Yeni düzenleme taslağına göre, 2021 yılından itibaren devlete ait raylarda TCDD'nin yanı sıra özel şirketlerin trenleri de yolcu taşımaya başlayacak. Mevcut tren hatlarını 10 yıllık sürelerle kiralayacak olan özel tren şirketleri zarar eden hatlarda çalışmayı kabul ederlerse zararları devlet tarafından karşılanacak. Yeni düzenlemenin hayata geçmesi halinde tren raylarında tıpkı şehirlerarası otobüs firmaları gibi özel tren firmaları hizmet verecek. 

2013'te çıkarılan Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun ile sadece TCDD'nin kullandığı devlete ait raylar özel sektörün yük ve yolcu taşımacılığına resmen açılmıştı. 7 yıl önce yayımlanan kanunla TCDD altyapı ve taşımacılık olarak bölündü, TCDD'ye ülke genelindeki tüm altyapı ağı bırakılırken TCDD Taşımacılık A.Ş.'ye 2020 yılı sonuna kadar yolcu taşımacılığında tek başına kamu hizmeti yükümlülüğünü yerine getirme görevi verildi. TCDD Taşımacılık A.Ş.'nin zararlarının devlet tarafından karşılanmasını da öngören bu yükümlüğü, 31 Aralık 2020 tarihinde son bulacak. Dolayısıyla 2021 tarihinden itibaren kamu hizmeti yükümlülüğü hem TCDD Taşımacılık hem de özel sektör aracılığıyla yerine getirilecek. Hizmet kimden alınırsa görev zararı ödemesi de o şirkete yapılacak.

Ulaştırma Bakanlığı Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü, TCDD'nin yükümlülüğünün bu yıl son bulacak olması nedeniyle kanunun uygulama yönetmeliğinin taslağını tartışılması için resmi internet sitesinden kamuoyuna açtı. "Demiryolu Yolcu Taşımacılığında Kamu Hizmeti Yükümlülerinin Seçimi İle Kamu Hizmeti Sözleşmelerinin Düzenlenmesi, Uygulanması Ve Denetim Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik" ismini taşıyan taslağa göre, TCDD'nin tekelinde olan raylar ve tren yolu altyapısı ihaleyle özel sektör firmalarına da açılacak. Yolcu dışında yük taşımacılığı ise halen 3-4 firma tarafından TCDD ile birlikte yürütülüyor.

Taslak düzenlemenin yasalaşması halinde, ülke genelindeki tüm tren yolu hatları bölgesel ve ulusal düzeyde ihaleyle özel şirketlere açılacak. Tren yolu taşımacılığı yapmak isteyen firmalar, bölgesel ya da ulusal düzeydeki tüm hatlara tek tek ya da birlikte teklif verebilecekler. İhaleler, yüksek hızlı, hızlı, ana hat ve bölgesel yolcu taşımacılığına tek tek ya da toplu olarak hat bazında yapılacak.