Kısıtlamalar kalkıyor, enflasyon kapıdan bakıyor...

CAN MUMAY-GAMZE BAL

Türk Lirası’nın değer kaybı ekonomimiz için uzun yıllardır peşimizde olan bir sorun. Enflasyon bir süredir çift hanenin üzerinde seyrederken market fiyatları her geçen gün artmaya devam ediyor. Türkiye yüksek büyüme oranlarına rağmen enflasyonu dizginlemek için faizleri yükseltirken her yoldan bu sorunu aşmaya çalışıyor.

Enflasyonun düşük olması da bazı ekonomiler için problem. Düşük enflasyon fiyatların hiç zamlanmaması buna bağlı olarak da ücretli çalışanların maaşlarına hiç zam gelmemesi demek.

Örneğin Avrupa Merkez Bankası uzun süredir kıtadaki enflasyonu artırmak için sıfır faizle para veriyor. Hatta öyle ki bazı İskandinav ülkeleri 2008 krizinden sonra eksi faizle kredi vermeye başlamıştı. Yani banka size piyasa canlansın diye kredi veriyor siz ona verdiği krediden daha azını geri ödüyordunuz (!)

FED'İN ENFLASYON HAMLESİ TÜRKİYE'Yİ NASIL ETKİLER?

Pandemi sonrası dünyanın büyük merkez bankaları piyasaya uygun koşullarda para verebilmek için faizleri sıfırladı bunlardan biri de ABD Merkez Bankası (Fed) idi. Fed’in alacağı her karar Türkiye gibi dövize bağımlı ekonomileri yakından ilgilendiriyor. ABD’de doların ucuz olması TL’nin daha güçlü olması demek.

EKONOMİNİN RAYINA OTURMASI İÇİN SÜRE GEREK

Fakat dün ABD’den gelen bir veri ekonomistlerde kısa süreli şaşkınlık yarattı. ABD’de yıllık enflasyon mayıs ayında 2008 krizinden bu yana ilk kez yüzde 5’i aştı! Bu hamleden sonra gözler Fed’e çevrilse de Fed’den henüz enflasyonu düşürmek için bir faiz artışı beklenmiyor çünkü ekonominin rayına oturması için hala bir süre gerek.

Aslında matematik basit. Tam açılma sürecinde olan ABD’de restoranlar menülerine zam yaptı, uçak biletleri pahalandı, elbise fiyatları gözle görülür arttı. Bu da enflasyonu körükledi. Otomobil hammadde fiyatlarındaki artış da araç fiyatlarına hemen yansıdı.

Ülke içi tatil rezervasyonlarının 2019’un yüzde 75’ine ulaştığı belirtiliyor. Yine de evde vakit geçirirken talep gösterdiğimiz ürünlere belli bir ilgi var. Oturma odası, mutfak ve salon mobilyalarının fiyatları mayıs ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10 artmış.

TÜRKİYE'DE DE DURUM BU

Aslında Türkiye'de de durum çok farklı değil. Haberglobal.com.tr'ye konuşan İstanbul Bilgi Ünversitesi'nden Profesör Cem Başlevent'e göre ekonominin tam açılmasının enflasyon üzerinde yukarı yönlü bir etkisi olacak.

Başlevent, "TÜİK geçtiğimiz ay kapanmalardan dolayı yeterli sayıda fiyat ölçümü yapamadığı için, mayıs ayı enflasyonuna yansımayan fiyat artışlarının haziran ayında gözlenmesi bekleniyor" değerlendirmesinde bulundu.

Başlevent yeme içme sektöründeki hareketlenmenin gıda talebini yukarı çekeceğini ve enflasyon yaratmasınının beklenebileceğini söylüyor. Profesör Başlevent, "İş yerlerinin kapanma döneminin gelir kayıplarını telafi etme çabası da içinde bulunduğumuz aylarda daha yüksek fiyat düzeylerinin gözlemesine yol açabilir. Şehirlerarası ulaşımda açılmanın tam olarak gerçekleşmemiş olması, yani otobüslerin %50 kapasite ile çalışıyor olması bilet fiyatlarını çok yukarı çekmiş durumda. Bu da normal şartlarda enflasyona katkı yapar" diyor.

TÜRKİYE'DE YILLIK ENFLASYON

Türkiye'de son yıllık enflasyon rakamı yüzde 16.59./Kaynak: TÜİK

'TALEP ARZDAN FAZLA'

Ekonomist Chris Low, “Son rakamlar bize talebin arzdan daha fazla olduğunu gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.

Öte yandan devlet yardımı alan pek çok ABD’linin de çalışmadığını belirtmekte fayda var. 22 Mayıs ile biten haftada 15.3 milyon çalışanın devletten Pandemi yardımı aldığı biliniyor. Bu yardımı alanların iş hayatına eylül ayına kadar dönmesi beklenmiyor. Dönseler bile artık çalışacakları şirketlerden daha yüksek ücretler talep edecekler.

Özellikle hizmet sektörü için eleman bulmak çok zorlaştı. Fast-food şirketleri işe eleman alırken iPhone hediye etmek gibi yaratıcı çözümlere bile başvuruyorlar.

İsmini açıklamak istemeyen bir ekonomi bürokratı enflasyonun yaz aylarında daha da tırmanacağını ama eylül gibi işlerin yoluna gireceğini beklediklerini aktardı.

Ek kaynaklar: Wall Street Jorunal, Reuters, NBC