Dişi şempanzeler de menopoza giriyor

Arizona Eyalet Üniversitesi'nden ve araştırmayı yapanlardan Kevin Langergraber, "Şempanzeler doğada çok uzun zamandır inceleniyor ve onlardan öğrenilecek başka bir şey olmadığını düşünüyorsunuz. Bence bu çalışma bize bunun doğru olmadığını gösteriyor" dedi.

Dişi memelilerin büyük çoğunluğu hayatlarının sonuna kadar yavru doğurur, ancak insanların üreme hormonlarının üretiminde genellikle 50 civarından başlayarak düşüş başlar Orkalar ve deniz gergedanlarında da dişiler, artık üreyemeyecekleri noktanın çok ötesine kadar yaşayabiliyor.

Ancak doğal seçilimin neden sadece belirli türlerde bu evrimi desteklediği açık değil. Bazı bilim insanlarına göre, bunun olası bir açıklaması "büyükanne" rolüdür. Artık üreyemeyen dişiler, zaman ve enerjilerini torunlarının hayatta kalması ve başarılı olması için harcıyor.

Araştırmacılar, çalışmaları için Uganda'daki Kibale Ulusal Parkında bulunan Ngogo topluluğundan 185 dişi şempanzenin 1995-2016 yılları arasındaki doğurganlık ve ölüm oranlarını inceledi.

Araştırmayı yapanlar, üreme kapasitesini kaybettikten sonraki ortalama yetişkin yaşam süresini belirlemek için bir gösterge hazırladı. Los Angeles'taki California Üniversitesinden ve araştırmanın başkanı Brian Wood, daha önceki girişimlerin istatistiksel zorluklarla karşılaştığını, oysa bu göstergenin daha güvenilir olduğunu söyledi.

Sonuç: Dişi şempanzeler, üremeden kesildikten sonra yetişkin yaşamlarının ortalama yüzde 20'sini yaşıyor.

Araştırmacılar, bir hastalığın tüm yaşlı dişi şempanze neslinde kısırlığa neden olabileceği ihtimalini ortadan kaldırmak için hormonal durumlarını da inceledi. Farklı yaş ve üreme kapasitesine sahip 66 dişiden idrar örnekleri aldılar ve hormon seviyelerini (gonadotropin, östrojen, progesteron) ölçtüler. 

Sonuç: gözlemlenen eğilimler, menopozal geçiş sürecindeki insanda kadınlarınınkini izledi.

Büyükanne hipotezi

Araştırmacılar, iki yorum getiriyor. İlki, esaret altındaki vahşi hayvanların, yırtıcılardan ve hastalıklardan korundukları için üreme sonrası yaşamlarının uzun olduğu gerçeğine dayanıyor. 

Bu popülasyondaki şempanzelerin, leoparların yokluğu gibi anormal derecede elverişli koşullarda evrimleşmiş olması mümkündür. 

İkinci hipotez ise bunun gerçekten de insan kaynaklı değişikliklerden etkilenmemiş tarihi bir popülasyon olduğudur. Brian Wood'a göre bu durumda bilim insanlarının menopozla ilgili teorilerini gözden geçirmeleri gerekiyor.

Şempanzelerde dişiler doğdukları topluluğu terk ederken, kalan erkekler çok sayıda eşle ürüyor. Bu nedenle anne tarafından büyükanneler yoktur ve baba tarafından büyükanneler “torunlarının” hangileri olduğunu bilmezler, çünkü oğulları da hangi yavruların kendilerinden olduğunu bilmiyorlar. 

Dolayısıyla büyükanne hipotezi geçerli değil.

Brian Wood'a göre, menopoz, yaşlı ve genç dişiler arasındaki rekabeti azaltmaya hizmet ediyor olabilir. Dişi bir şempanze yeni bir gruba katıldığında, grupla olan bağları zayıf, ancak bu bağlar üreyip genlerini aktardıkça zamanla pekişiyor.

Kaynak: Ajans Bizim